Lymfoedeem is de opstapeling van lymfevocht in de weefsels waardoor zwelling kan ontstaan op verschillende plaatsen in het lichaam. Die vochtophoping komt voor als de opname, het transport of de afvoer van het lymfevocht verstoord is.

Waar treedt het oedeem op?

Afhankelijk van welke lymfeklieren en lymfevaten minder goed werken of afwezig zijn kan men ter hoogte van verschillende regio’s lymfoedeem ontwikkelen.

De armen en de benen worden het vaakst aangetast, maar ook in de borstkas, in de schaamstreek of in het aangezicht kan lymfoedeem ontstaan.

 

Wanneer treedt lymfoedeem op?

Deze aandoening kan aangeboren zijn, maar ook verworven.

Bij aangeboren of primair lymfoedeem functioneert het lymfevatenstels niet goed of zijn er te weinig lymfeklieren en – vaten gevormd. Dit kan op verschillende leeftijden tot uiting komen: van kinderleeftijd tot tijdens de puberteit of een zwangerschap. In zeldzamere gevallen manifesteert het oedeem zich pas na de leeftijd van 35 jaar.  

 

Verworven of secunair lymfoedeem is een verstoring van het lymfestelsel door bijvoorbeeld chirurgie en/of radiotherapie in het kader van kankerbehandelingen, door een infectie, door een trauma, … Ook veneuze insufficiëntie kan aanleiding geven tot lymfoedeem.

 

Wat zijn de klachten van lymfoedeem?

De eerste symptomen van lymfoedeem zijn:

• Zwaartegevoel van het betrokken lidmaat
• Gezwollen gevoel
• Gespannen en pijnlijk gevoel van de huid
• Spannen van kledij en schoenen
• Zichtbare afdruk van kledij in de huid (bv. sokken, riem, …)

 

Nadien komen ook de volgende klachten op de voorgrond:

• Zwelling van één of meerdere lichaamsdelen
• Pijn of tintelingen in die lichaamsdelen
• Beperking in beweging
• Huidafwijkingen zoals harde huid, vochtblaasjes, blauwe knobbeltjes
• Terugkerende infecties in het aangetaste lichaamsdeel

 

Bij het uitzicht wordt er onderscheid gemaakt tussen pitting en non-pitting lymfoedeem

• Pitting: er kan met de duim een putje worden geduwd in de aangetaste zone. Dit geeft aan de het lymfoedeem nog in een beginstadium zit.
• Non-pitting: lymfoedeem waarin met de duim geen putje wordt geduwd. Dit geeft aan dat de huid hard geworden is en dat het lymfoedeem al ver gevorderd is.

 

 

Wanneer moet ik een arts raadplegen?

Het is belangrijk om lymfoedeem in een vroeg stadium te herkennen zodanig dat de behandeling snel kan opgestart worden om de zwelling onder controle te houden. Hoe sneller het oedeem behandeld wordt, hoe beter de resultaten op langere termijn.

 

Welke onderzoeken worden er uitgevoerd?

 

In vele gevallen volstaat een bevraging van het ontstaan, de klachten, het (eventuele) familiale voorkomen, ... in combinatie met een goed klinisch onderzoek om de diagnose te kunnen stellen. 

Om het lymfoedeem verder te evalueren kunnen bijkomende onderzoeken worden uitgevoerd zoals een volumemeting, een lymfescintigrafie (functioneren van oppervlakkig en diep lymfesysteem), een duplexonderzoek (werking bloedvaten) en/of een CT, MRI, echografie (opsporen van extra-cellulair vocht in de weefsels). 

Hoe verloopt de behandeling?

De behandeling van lymfoedeem is meestal langdurig en intensief. Vooral de symptomen worden bestreden. De aandoening op zichzelf kan niet genezen worden.

Lymfoedeem wordt bij voorkeur conservatief behandeld. De behandeling verschilt voor pitting en non-pitting lymfoedeem.

Pitting lymfoedeem wordt behandeld via ‘decongestieve lymfatische therapie’ (DLT).

Deze behandeling verloopt in 2 fasen.

1. Intensieve fase

• Doel: lymfoedeem zoveel mogelijk verminderen
• Duur: 2 tot 4 weken
• Methode: huidverzorging, manuele lymfedrainage, oefenen, windelen

2. Onderhoudsfase

• Doel: de vermindering van lymfoedeem te behouden die tijdens de intensieve fase bekomen werd
• Duur: levenslang
• Methode: huidverzorging, manuele lymfedrainage, oefenen, compressiekousen (rondbrei 'zonder naad' OF vlakbrei 'met naad')

Over het algemeen wordt de de gezwollen regio eerst gewindeld. Van zodra er een stabilisatie in de omvang van het lidmaat is opgetreden, kan een een therapeutische compressiekous aangemeten worden door een erkend en ervaren (!) bandagist. Tijdens het dragen van de compressiekous kan de zwelling soms nog verder afnemen.

Compressiekousen voor de behandeling van lymfoedeem worden onder bepaalde voorwaarden terugbetaald door het ziekenfonds.

Het is belangrijk dat de lymfedrainage uitgevoerd wordt door een gespecialiseerde kinesitherapeut. Manuele lymfedrainage is een techniek waarbij de oedeemtherapeut probeert, door een zachte pompende beweging, de vochtopname door de lymfvaten te stimuleren en het functioneren van goede vaten te bevorderen. 

Bij bepaalde vormen van lymfoedeem kan lymfetaping en/of intermittente pneumatische compressietherapie ('pressotherapie') een onderdeel zijn van de behandeling. Hierbij  krijgt u een 'mouw' of 'laars' om uw arm of been die is aangesloten op een soort pomp. Door het opblazen van de manchet verplaatst de druk zich vanaf de hand of voet in de richting van de oksel of de lies. Zo wordt vocht uit een oedeemgebied verplaatst.

Als het lymfoedeem niet stabiel blijft tijdens de onderhoudsfase kan een chirurgische behandeling worden overwogen. Mogelijke chirurgische technieken zijn:

• liposuctie: wegzuigen van onderhuids vet en lymfevocht
• lymfoveneuze shunt: aanleggen van een verbinding tussen een lymfevat en een goed werkend bloedvat
• lymfekliertransplantatie: verplaatsen van een lymfeklierenpakket (van een niet-aangedaan lidmaat) naar de regio waar de de klieruitruiming plaatsvond.

Na deze ingrepen blijft behandeling van het lymfoedeem met lymfedrainage, huidverzorging, therapeutische kous (of windelen) en oefeningen noodzakelijk om herval te voorkomen.